Vrij stromend, maar ook achter de maskers, zie ik veel tranen. Door ziekte en overlijden, zorgen en machteloosheid. En dat laatste om de toestand waarin men zelf verkeert, of door de toestand in de wereld en in ons eigen land. Er zijn ook veel (verborgen) tranen in organisaties door angst, onzekerheid, eenzaamheid en onveiligheid. En door teleurstelling, frustraties, verdriet en boosheid. Natuurlijk zijn er ook positieve geluiden, maar dit is wel de realiteit. Er is veel verborgen leed in gezinnen, organisaties en in de samenleving, daar we het in het algemeen niet graag laten zien. We maskeren het liever, of trekken ons terug. Maar door leed te verdringen en zelfs te ontkennen, lossen we het niet op.
Omgaan met lijden begint met het accepteren ervan, als een levensgegeven. Hoe moeilijk de situatie en omstandigheden ook zijn. Dat is voor veel mensen een hele opgave en uitdaging en niet iedereen komt daar ook toe. Na acceptatie kunnen we, door te luisteren naar onszelf en door gesprekken met dierbaren en/of professionals, de zin en betekenis ervan ontdekken. Het lijden komt dan letterlijk en figuurlijk in een ander licht te staan. En is dan makkelijker te aanvaarden en te dragen. Op de vraag of het lijden zin heeft, en welke zin en betekenis het lijden dan heeft, kan de betrokkene alleen zelf antwoord geven. Dat is niet aan ons.
Maar er is wel een universeel gegeven in deze driedimensionale wereld: er is zowel these als antithese. We kunnen alleen een min ervaren als er ook een plus is. We lijden bijvoorbeeld alleen onder min twintig graden Celsius, omdat we gewend zijn plus twintig graden te ervaren. En we lijden alleen onder liefdeloosheid, onzekerheid, gebrek aan waardering, enz., omdat we van binnen weten wat liefde, zekerheid en onze waarde, enz. is.
Ik heb in veel groepen de vraag gesteld op te schrijven: ”Wat is je diepste verlangen?”. Daar kwamen bijzondere antwoorden op. Vervolgens vroeg ik ”Wat is je diepste lijden?”. De anonieme antwoorden daarop waren indrukwekkend en ontroerend. Vervolgens legde ik het universele gegeven uit over these en antithese en stelde de vraag: “Welk verlangen ligt er onder jouw lijden”? Het was voor velen een openbaring dat onderliggende verlangen te ontdekken. Vervolgens spraken we over het zielsverlangen naar de synthese: de zijnstoestand die boven de tegenstellingen verheven is. Dat leidt altijd tot een goed gesprek over de realiteit van de meerdimensionale wereld en het realiseren van ons zielsverlangen.
Voor mijn boek “Perspectiefvol leiderschap” interviewde ik vijftig leiders en managers (m/v) en daarin stelde ik hen o.a. de vraag: “Wat was en is de rol en de betekenis van jouw persoonlijk lijden, en/of het lijden in de wereld, in relatie tot het realiseren van je verlangens en doelstellingen?” Ik geef je hier een gedeelte weer van een aantal antwoorden die ik kreeg:
Ingun Bol – de Bock: “We moeten met ons allen iets aan het lijden doen. Ik kies ervoor om het pad van liefde en empathie te bewandelen. Je moet niet in het lijden blijven hangen, maar het een plek geven. Je kunt niet al het lijden op je schouders nemen, maar wel een bijdrage leveren het te verzachten of op te lossen”.
Jan Bonjer:”We leven in een periode van polarisatie en het uitvergroten van verschillen. Waarin we minder luisteren naar elkaar en mensen zich ongenuanceerder uiten. We zijn in de samenleving en in de journalistiek de moraliteit een beetje kwijtgeraakt. Een van de oorzaken daarvan is dat de verschillen te groot zijn geworden. De zogenoemde onderlaag voelt zich verlaten door de elite. Die heeft steken laten vallen. We zijn ons daar onvoldoende bewust van.”
Antwan van de Coevering: Begin waar je zelf invloed op hebt. Maak het klein. Vraag bijvoorbeeld aan je buurman waar je die mee kunt helpen. Zeg niet dat je geld geeft aan een goed doel en dat je dan een wereldverbeteraar bent, terwijl je ondertussen slecht bent voor alles en iedereen. Dat is afkopen van schuldgevoel.”
Raphaël Evers: “De vraag is niet:“Waar was God in Auschwitz?” maar “Waar was de mens in Auschwitz?” God is verantwoordelijk voor alles, maar niet voor het leed dat mensen elkaar aandoen. Dat is de vrije keus van ieder mens en ieder volk.”
Sandra Holtjer: “Toen mijn vader overleed, vond ik dat o.a. heel zielig voor mijzelf. Maar toen een aantal jaren later iemand mij vroeg hoe oud ik was toen mijn vader overleed en ik antwoordde dat ik toen drieëntwintig was, zei ze: ”Wat een geluk, ik was zeventien. Jouw vader heeft nog meegemaakt dat je je eindexamen hebt gehaald.” Voor mij was dat een goede relativering.”
Eddy van Hijum: “Het lijden is een soort spiegel waarin je gedwongen wordt te kijken. Welke verantwoordelijkheden geeft het mij? Het is eigenlijk een soort oproep om – zoals dat in onze christelijke traditie heet – heel te maken wat gebroken is. Het bestaan is niet mooi en volmaakt voor iedereen. Dat komt ook niet vanzelf goed. We hebben daarin een opdracht om een en ander te veranderen. Daarmee kan het lijden voor jezelf een bijdrage aan zingeving zijn.”
Zie hier de informatie over het boek “Perspectiefvol leiderschap. Management in de 21e eeuw”.
Ik wens jou van harte toe dat je in staat bent lijden te accepteren en dat je de zin en betekenis daarvan mag ontdekken. En dat je tevens je zielsverlangen ontdekt en dat kunt realiseren. Wil je een goed gesprek en/of een optreden waarin we op die ontdekkingsreis gaan, dan is dat mogelijk. Neem gerust contact met mij op.
